Όσον αφορά την ινδιάνικη κοινότητα, συχνά γίνεται λόγος για το πώς λειτουργούσε στην πράξη μια τέτοια μορφή ελεύθερης οργάνωσης των ανθρώπων, με τι τρόπο δινόταν λύση στα προβλήματα που ανέκυπταν είτε αυτά αφορούσαν την καθημερινή επιβίωση είτε ζητήματα πιο θεωρητικής φύσης, εξίσου όμως σημαντικά με τα πρώτα. Ποια ήταν ωστόσο η θέση του ατόμου μέσα στην κοινότητα; Πόσο ελεύθερα βίωνε την ύπαρξη του; Ήταν μήπως αναγκασμένο να ακολουθεί την φυλή, την ορδή ή την ομάδα; Μπορούσε η βούληση του να είναι πλήρως αντίθετη με αυτή των υπολοίπων; Κι αν ένιωθε αναλόγως; Είχε το ελεύθερο να κινηθεί μόνος του; Ας δούμε λοιπόν παρακάτω ένα-ένα τα ανωτέρω ερωτήματα.

Καταρχάς, είτε επρόκειτο για άντρα είτε για γυναίκα, ο καθένας ήταν επιφορτισμένος με ένα πλήθος από εργασίες απαραίτητες για την επιβίωση του συνόλου. Οι εργασίες αυτές δεν συνέβαιναν βεβαίως κάτω από το κνούτο του λεπτοδείκτη κι αφορούσαν την κάλυψη πραγματικών αναγκών και μόνο. Αν κι είναι γεγονός πως οι άντρες ήταν επιφορτισμένοι με το κυνήγι κυρίως μεγάλων ζώων, δεν λείπουν κι εκείνες οι φυλές, στις οποίες οι γυναίκες κυνηγούσαν κι αυτές μικρότερα ζώα, όπως λαγούς, αγριοκούνελα κ.α. Αξίζει επίσης να αναφερθεί, πως επ’ ουδενί μια εργασία δε λογιζόταν ως υποδεέστερης αξίας από μιαν άλλη. Επί παραδείγματι, δεν υπολειπόταν σημασίας η συλλογή καρπών από το κυνήγι του βίσωνα, η επεξεργασία των δερμάτων από την δημιουργία ένδυσης από αυτά. Τα πάντα θεωρούνταν ως ισάξια υποσύνολα της συνολικότερης προσπάθειας της φυλής ή ορδής για μακροημέρευση.

Ως εκ τούτου, η θέση του ατόμου δεν καθοριζόταν από την φύση της εργασίας που εκτελούσε, αλλά από την διάθεση του να προσφέρει στους συνανθρώπους του. Με άλλα λόγια, είναι αυτονόητο πως ο καθένας αξιολογούνταν από τους υπολοίπους, όχι μόνον από όσα προσέφερε στην πράξη, αλλά βεβαίως και για την εντιμότητα, την μεγαλοψυχία, το σθένος και την ανιδιοτέλεια του και σε τι βαθμό τον χαρακτήριζαν οι αρετές αυτές. Μέσα από τον ελεύθερο (κι όχι ελευθεριακό) κοινοτισμό, οι ινδιάνοι κατάφερναν να αναδείξουν τα ομορφότερα στοιχεία του ανθρώπινου πνεύματος, βίωναν την αλληλεγγύη στην πράξη, όριζαν την ύπαρξη τους με βάση την εσωτερική τους κοινή διαδρομή. Έτσι, για αυτούς, η ελευθερία δεν ήταν απλώς μια λέξη –πόσο μάλλον μια πολιτική επιδίωξη-, αλλά μια στάση ζωής, απόλυτα συγκεκριμένη, αλλά ταυτοχρόνως κι ανοιχτή σε περαιτέρω εμπλουτισμό, υλικό και πνευματικό.

Ωστόσο, η λειτουργία της κοινότητας δεν αποτελούσε κάποιο είδος μηχανισμού, όπου η ατομικότητα όφειλε να συμπεριφέρεται σαν καλολαδωμένο γρανάζι για την εύρυθμη λειτουργία της. Σίγουρα όχι. Όποιος το επιθυμούσε, είτε διότι θεωρούσε πως η κοινότητα δεν τον εκφράζει είτε γιατί ήθελε να ανακαλύψει στοιχεία της ύπαρξής του, μέσα από την διαδικασία της αυτό-απομόνωσης, μπορούσε ελεύθερα να το πράξει, δίχως κανέναν περιορισμό. Είναι βεβαίως αυτονόητο, πως από το σημείο της αποχώρησης του και ύστερα, όφειλε να βρίσκει την τροφή του μόνος και γενικότερα να επιφορτιστεί με το σύνολο των ουσιωδών πραγμάτων που απαιτούνται για να συντηρηθεί ένα ανθρώπινο πλάσμα.

Οι καταγεγραμμένες εν τούτοις περιπτώσεις που ατομικά κάποιος ή κάποια αποχωρούσαν από την κοινότητα οριστικά δεν είναι πολλές. Συνήθως όσοι έφευγαν το έκαναν για ένα μικρό σχετικά χρονικό διάστημα και τούτο σχετιζόταν με μια πνευματική αναζήτηση, που απαιτούσε την εμπειρία της μοναχικότητας, μέσα από τον ατομικό βίο. Κυρίως, δίχως ωστόσο να αποτελεί κι άγραφο κανόνα, τέτοιου είδους εμπειρίες επεδίωκαν οι σαμάνοι κι άλλα πρόσωπα της φυλής με παρόμοιες αναζητήσεις. Ας αναφέρουμε πως σε πολλές ινδιάνικες κοινότητες, την ιδιότητα του σαμάνου ή του πνευματικού προσώπου γενικότερα, οικειοποιούνταν εξ ίσου και οι γυναίκες∙ δεν αποτελούσε δηλαδή κάποιου είδους ανδρικό προνόμιο. Ακόμη και σε μια τέτοια περίπτωση, πέρα από τις όποιες προμήθειες μπορούσε το άτομο να πάρει μαζί του, η αναζήτηση της τροφής, η δημιουργία πρόχειρου καταλύματος και η κάλυψη οποιωνδήποτε άλλων αναγκών προέκυπταν, ήταν δική του ευθύνη. 

Αν δούμε ωστόσο μια τέτοια πράξη πιο συνολικά, διαπιστώνουμε εύκολα πως πέρα από το προφανές, δηλαδή την βίωση της ατομικότητας, ενυπάρχει εξ ίσου και το στοιχείο της ομάδας και του κοινοτισμού. Γιατί; Μα, διότι ο σαμάνος μπορεί μεν να πράττει ένα τέτοιο ταξίδι, επιδιώκοντας μια προσωπική πνευματική εξέλιξη, ωστόσο το ατομικό του προχώρημα στο μονοπάτι της γνώσης, θα είναι ένα απόκτημα που με χαρά θα το μοιραστεί με τους πνευματικούς του αδερφούς κι αδερφές, κάνοντας την ζωή όλων καλύτερη. Ο εγωισμός, ακόμη και σε μια πράξη φαινομενικά καθαρά ατομική, είναι απών∙ η εσωτερική ανάγκη για προσφορά στο σύνολο, εκκινεί εν πολλοίς και από την ανάγκη για μοναχικότητα.

Το γεγονός πως η αποχώρηση έπειτα από θεμελιώδεις διαφωνίες, ακόμη και συγκρούσεις με τους υπόλοιπους ανθρώπους της φυλής ήταν κάτι σπάνιο δεν είναι βέβαια λόγος να το παραβλέψουμε. Σε μια τέτοια περίπτωση, το άτομο ή τα άτομα (οικογένεια συνήθως) αποχωρούσαν, παίρνοντας μαζί τους τα υπάρχοντά τους. Από το σημείο αυτό και ύστερα, η ζωή τους γινόταν ιδιαίτερα δύσκολη∙ όχι μόνον γιατί τα εμπόδια της καθημερινής επιβίωσης θα ήταν πολύ μεγαλύτερα, αλλά διότι, ως πλάσματα που μεγάλωσαν στον κοινοτισμό, έμαθαν να ζουν ομαδικά και να συνεργάζονται αρμονικά∙ θεωρούμε πως στις περισσότερες αυτών των περιπτώσεων, η μοναχικότητα εκτρεπόταν σύντομα σε μοναξιά. Κι είναι σίγουρο πως η μοναξιά οδηγεί μέρα με την μέρα σε μια κατάσταση θλίψης, ακόμη κι αν ο βίος είναι μέσα σε ένα περιβάλλον φυσικό.

Για όσους εκδιώκονταν από την κοινότητα, διότι επεδείκνυαν μιαν αποδεδειγμένα αντικοινοτική ή κι αντιανθρώπινη στάση δεν θα μακρηγορήσουμε, μιας κι αυτή η περίπτωση είναι εντελώς διαφορετική. Δεν ήταν δική τους η απόφαση να αποχωρήσουν, αν και κατά μία έννοια μπορούμε να θεωρήσουμε πως ήταν, μιας και σίγουρα γνώριζαν εκ των προτέρων πως μια τέτοια στάση ζωής, έξω από την ηθική της φυλής, θα τους οδηγούσε σύντομα εκτός κοινότητας. Βέβαια, επί του πρακτέου, δεν έφευγαν μόνοι τους, αλλά ακολουθούσαν την απόφαση του συνόλου κι αποχωρούσαν.

Και για να μην γίνει κάποια εκούσια στρέβλωση επί τούτου, πως δήθεν μια τέτοια διαδικασία ενέχει στοιχεία άμεσης δημοκρατίας, μιας και το σύνολο «πλειοψηφούσε» έναντι του ατόμου, επιβάλλοντας την θέληση του, ας δούμε ένα υποθετικό παράδειγμα στο οικείο μας σήμερα: αν σε μια αναρχική ομάδα -η οποία, ειρήσθω εν παρόδω, έχει διαμορφώσει εδώ και χρόνια μια συγκεκριμένη άποψη και στάση- ένας εκ των συμμετεχόντων αρχίσει να στηρίζει τελείως διαφορετικές απόψεις και να υιοθετεί πρακτικές ξένες με τα πεπραγμένα του συνόλου, πρέπει να διαλυθεί η ομάδα; Όχι βέβαια! Αυτός που αποφάσισε ξαφνικά (ή προμελετημένα) να θέσει εαυτόν εκτός ομάδας, καλώς να αποχωρήσει. Η ομάδα θα συνεχίσει απρόσκοπτα. Το ίδιο ίσχυε σε μεγάλο βαθμό και για τους ινδιάνους, σε αντίστοιχες περιπτώσεις. Ας αναφέρουμε ωστόσο, πως ακόμη και σε μια τέτοια αποχώρηση, αυτός που έπρεπε να φύγει, είχε το δικαίωμα –στις περισσότερες των περιπτώσεων- να πάρει μαζί και τα υπάρχοντα του.

Η ατομικότητα λοιπόν ουδόλως καταπιεζόταν μέσα στην κοινότητα. Αν δεν μπορούσε κάποιος να την βιώσει, να την εμπλουτίσει και να την αναδείξει, όντας παρών μέσα στο σύνολο, διέθετε ακέραιο το δικαίωμα να αποχωρήσει, αναζητώντας ανεμπόδιστα τα καθαρά προσωπικά, ατομικά του μονοπάτια. Αντιθέτως μπορεί κάποιος μέσα στο κράτος να θέσει εαυτόν έξω από τον έλεγχο του; Να αποφασίσει ελεύθερα πως δεν θέλει να έχει ταυτότητα, αριθμό φορολογικού μητρώου, «υποχρεώσεις» απέναντι σε «πατρίδες»; Να πάρει, τέλος πάντως, τα όποια υπάρχοντα του και να χαθεί στο δάσος, στην έρημο, στην παγωμένη τούνδρα; Με τίποτα. Και «στου βοδιού το κέρατο» να μπεις, αν το θελήσει η εξουσία θα σε ξετρυπώσει. Όποιος βαυκαλίζεται για το αντίθετο, μάλλον αναζητά «νησίδες ελευθερίας». Ας είναι.

Το ατομικό και συλλογικό, λοιπόν, λειτουργούσαν αρμονικά κι αλληλοσυμπληρωματικά στον ινδιάνικο βίο. Δεν συνέβαινε το ένα εις βάρος του άλλου. Το άτομο, η προσωπική του θέληση και βούληση δεν υποτάσσονταν σε κάποια αρχή, σε κάποια εξουσία. Αντιθέτως, οι ατομικές του ανάγκες ήταν εν πολλοίς και συλλογικές. Ωστόσο, τα στοιχεία εκείνα της προσωπικότητας που χρειάζονται τον μοναχικό βίο, για να ανθίσουν (ασχέτως αν αυτό συμβαίνει σε πλήρη απομόνωση ή ζητώντας το άτομο από τους υπολοίπους χρόνο, για να απομονωθεί, όντας όμως εντός του συνόλου), ήταν ελεύθερος ο καθένας να τα δουλέψει μέσα του όπως επιθυμούσε, να ορίσει τις υπαρξιακές του ανάγκες κατά βούληση. Κι αυτό θεωρούμε πως έδωσε σε μεγάλο βαθμό στον ινδιάνικο κοινοτισμό, την δυνατότητα να προχωρήσει πολύ βαθιά στο μονοπάτι της συνολικής ελευθερίας.

σύντροφοι για την Αναρχική απελευθερωτική δράση

 

 

Δημοσιεύτηκε στο: https://anarchypress.wordpress.com/