Το σώμα της Γης

Ο ανθρώπινος χρόνος τις τελευταίες δεκαετίες έχει συσταλεί. Συμπυκνώνεται και περιέχει μεγάλο όγκο γεγονότων, δράσεων, εξελίξεων, τεχνολογικών επιτευγμάτων. Ο ανθρώπινος πολιτισμός -ιδιαίτερα σε μια πλευρά του πλανήτη Γη- έχει διογκωθεί. Τεράστιος όγκος αντικειμένων, προϊόντων, υποπροϊόντων, που απαιτούν υπερβολικές ποσότητες ενέργειας, για να δημιουργηθούν, να μεταφερθούν, να καταναλωθούν και να λειτουργήσουν, κατακλύζουν κάθε πτυχή της ανθρώπινης ζωής. Αλλά και της Γης.

Αν διευρύνουμε την αντίληψή μας για τον χρόνο, θα κατανοήσουμε, χωρίς να απαιτείται κάποια τεχνική και εξειδικευμένη επιστημονική γνώση από την πλευρά μας, ότι ο χρόνος που ζει ένα δέντρο, μια χελώνα, οι πλανήτες είναι πολύ μεγαλύτερος από ό,τι ο ανθρώπινος. Μια τέτοια διαπίστωση δεν χρειάζεται κάποια απόδειξη. Δεν είμαστε καν τα μακροβιότερα πλάσματα του πλανήτη.

Στον σχετικά με άλλα πλάσματα περιορισμένο μας χρόνο, λοιπόν, θέλουμε να συμπιέσουμε τα πάντα: θέλουμε να «ζήσουμε» πολλές «ζωές», να δούμε όσο γίνεται περισσότερα, να μάθουμε όσο γίνεται περισσότερα, να αποκτήσουμε και να κατακτήσουμε όσο γίνεται περισσότερα. Αυτή η λογική της κατάκτησης είναι εκ των πραγμάτων ανισόρροπη. Για να κατορθώσουμε να ζήσουμε βάσει μιας τέτοιας ηθικής για τα πράγματα, χρειάζεται πολλή ενέργεια και μάλιστα υπερβολικά άνισα κατανεμημένη. Χρειάζεται όχι μόνο μεγάλη ποσότητα  ενέργειας, αλλά και τεράστια ανισορροπία στον τρόπο που κατανέμεται αυτή σε όλο τον πλανήτη.

Αν φανταστούμε τη Γη ως έναν οργανισμό, ως ένα σώμα όπως το δικό μας, που ζει βέβαια απείρως περισσότερα χρόνια από εμάς, θα κατανοήσουμε ότι αυτό το σώμα βρίσκεται σε τεράστια ανισορροπία ενέργειας. Κάποια μέρη του σώματός της με βία και ταχύτητα αποκόβονται και μεταφέρονται ή μετατρέπονται κάπου αλλού πάνω της σε άλλα στοιχεία. Μοιάζει να παράγονται από τα ίδια τα υλικά της Γης τεχνητά μέλη διάσπαρτα πάνω της και γύρω της, αν αναφερόμαστε και στο διάστημα.

Αν τώρα αυτό το μεταφέρουμε σε ανθρώπινα μέτρα, θα έπρεπε να φανταστούμε ότι η Γη είναι ένας άνθρωπος από τον οποίο εξάγονται όργανα και δέρμα, κατασκευάζονται από αυτά τεχνητά εργαλεία χρήσιμα σε κάποιους μικροσκοπικούς οργανισμούς (ας πούμε έντομα) που ζουν εις βάρος του και τον κατοικούν. Για να ανταπεξέλθει αυτό το σώμα, θα έπρεπε να αντιδράσει, ώστε να ανακτήσει ισορροπία και δυνάμεις. Ανακτώντας ισορροπία και δυνάμεις, κατορθώνει πολύ πιθανόν να περιορίσει ή και να αφανίσει τα πλάσματα που του προκαλούν ανισορροπία. Τότε εκείνα ή θα εξαφανίζονταν τελείως ή θα μετακινούνταν σε άλλο σώμα. Η Γη φαίνεται να έχει πάρει μια τεράστια εισπνοή και να κρατάει ακόμη την ανάσα της. Κάποια στιγμή θα εκπνεύσει δυνατά, για να αποβάλει ό,τι δεν χρειάζεται.

Ξαναγυρίζοντας στα μεγέθη της Γης, αυτό θα σήμαινε είτε μετανάστευση των ανθρώπων σε άλλους πλανήτες είτε αφανισμό ή σημαντικό περιορισμό του ανθρώπινου είδους.

Ο υβριδικός άνθρωπος

Πριν φτάσουμε, όμως στη θεραπεία της Γης, χρειάζεται να σκεφτούμε ποια είναι η θεραπεία για τους μικροοργανισμούς της, δηλαδή εμάς. Φέρνοντας στην επιφάνεια της Γης πετρώματα και ορυκτά με τόσο απότομο και ανισόρροπο τρόπο, διαταράσσουμε την ενέργεια του πλανήτη. Αυτή η ανισορροπία, φυσικά, επιδρά πίσω και σε εμάς, με αποτέλεσμα να βιώνουμε πλέον προβλήματα σωματικής και ψυχικής υγείας σε μεγάλη ένταση και ταχύτητα εκδήλωσης.

Δεν προλαβαίνουμε πια. Ο ανθρώπινος χρόνος μας δεν μας επιτρέπει να ανταπεξέλθουμε σε όσα εμείς οι ίδιοι δημιουργούμε. Μοιάζουμε να είμαστε εμείς οι εξωγήινοι του πλανήτη μας. Είμαστε σε πλήρη ασυμφωνία με ό,τι μας περιβάλλει, δεν είμαστε σε θέση να ανταποκριθούμε ούτε στο ελάχιστο σε έναν φυσικό τρόπο ζωής. Όσο περνούν οι γενιές τόσο απομακρυνόμαστε από βασικές γνώσεις για την επιβίωσή μας.

Ο ανθρώπινος εγκέφαλος πλέον δεν αρκείται σε όσα συμβαίνουν στην υλική πραγματικότητα γύρω του· χρειάζεται πάντα και μια ψηφιακή διάσταση, για να ολοκληρώσει την αντίληψή του. Για να βεβαιωθεί ότι κάτι συνέβη, πρέπει να το δει να αναπαράγεται στο διαδίκτυο. Για να υπάρχει κοινωνικά, πρέπει να αναπαράγει περσόνες στο διαδίκτυο. Για να συσχετιστεί με άλλους ανθρώπους, ακόμη και τη φύση, ένα απλό θέαμα (συναυλία, παράσταση), έχει ανάγκη τη διαμεσολάβηση μιας οθόνης.

Όλα αυτά με τα οποία αλληλεπιδρούσε το ανθρώπινο σώμα και πνεύμα, το ανθρώπινο συναίσθημα και η ανθρώπινη αντίληψη, ο ανθρώπινος νους και η ψυχή από κατασκευής τους αποδυναμώνονται. Μοιάζει να είμαστε οι ίδιοι υβριδικοί: ένα μέρος μας δεν μπορεί να ζήσει χωρίς την εικονική πραγματικότητα.

Ένα μεγάλο ποσοστό της ανθρωπότητας σήμερα δεν ξέρει πώς να παράγει την τροφή της ή να τη βρει στη φύση. Δεν είναι πλέον σε θέση να επιβιώσει χωρίς να έχει έτοιμα όλα όσα χρειάζεται. Δεν έχει αίσθηση του περιβάλλοντος, με την έννοια ότι η υβριδική του αντίληψη εξοικειώνει τον άνθρωπο περισσότερο με όσα συμβαίνουν μέσα σε μια οθόνη παρά με όσα συμβαίνουν γύρω του. Το περιβάλλον, τα πλάσματα που τον περιβάλλουν, φυτά, ζώα, μικροοργανισμοί, τα φυσικά στοιχεία, είναι συνήθως μια απειλή ή μια κατασκευή: ένας ιδεατός παράδεισος, ένα ιδανικό όραμα, μια θεωρητική συζήτηση. Όχι ένας χώρος και χρόνος που βιώνεται.

Ο θάνατος μοιάζει απειλή, ενώ είναι αναπόσπαστο μέρος της ζωής. Οι άνθρωποι πλέον εμφανίζουμε μια αφύσικη άρνηση στην ιδέα (και μόνο) του θανάτου, παρουσιάζοντας, παράλληλα, ιδεολογήματα περί αθανασίας (!) κι εξάλειψης κάθε ασθένειας. Βέβαια, ξεχνάμε ότι ο θάνατος είναι σύμμαχος κι όχι εχθρός που πρέπει να νικήσουμε. Αφήνουμε έξω από τις κοινωνίες στάδια της ανθρώπινης ζωής: την παιδική ηλικία και τα γηρατειά. Θέλουμε να παραμείνουμε αιωνίως έφηβοι και νέοι. Με τόσες χημικές και τεχνολογικές παρεμβάσεις στα σώματά μας δεν θα είμαστε πια σε θέση να γίνουμε ούτε καλό λίπασμα για τη γη. Συν τω χρόνω, δεν θα είμαστε πλέον καν ανακυκλώσιμοι και θα αποτελούμε, ενδεχομένως, το μεγαλύτερο πρόβλημα άχρηστων αποβλήτων του πλανήτη.

 

Από την άλλη, σε παγκόσμιο επίπεδο, η αλληλεξάρτηση της οικονομίας και της πολιτικής, κάνει τον λεγόμενο παγκόσμιο ιστό να κρέμεται από… μια κλωστή. Ενδεικτικά είναι όσα συνέβησαν με το black out στην Αυστραλία που γρήγορα εξαπλώθηκε και σε άλλες περιοχές του πλανήτη, αγνώστων ως τώρα συνεπειών. Ενώ όλο και περισσότερα πράγματα φορτώνονται στην ψηφιακή μας «ζωή» –οι σχέσεις μας, οι ταυτότητές μας, οι αντιλήψεις μας, η διασκέδασή μας και ο ίδιος μας ο χρόνος– αυτή η ψηφιακή «ζωή» χρειάζεται όλο και περισσότερη ενέργεια. Και η ενέργεια, όπως περιγράψαμε παραπάνω, βρίσκεται σε ανισορροπία και δεν επαρκεί. Ποτέ δεν θα επαρκεί, επειδή ποτέ δεν θα τελειώνουν όσα επιθυμεί ο άνθρωπος – ή, ορθότερα, όσο των εκπαιδεύουν να επιθυμεί.  Ποτέ δεν θα είναι αρκετά όσα χρειάζονται, για να ψηφιοποιούμε τη ζωή μας όλο και περισσότερο. Μοιάζει να βαδίζουμε ένα μονοπάτι που δεν έχει επιστροφή. Είναι όμως έτσι;

Τα σταυροδρόμια

Η ανθρωπότητα μοιάζει να έχει βρεθεί σε πολλά σταυροδρόμια. Σε κάθε ένα επέλεγε έναν δρόμο και τον πορευόταν μέχρι ενός σημείου ή και μέχρι το τέλος του. Όταν τελειώνει όμως ένας δρόμος ή όταν φτάνει σε αδιέξοδο, αυτό δεν σημαίνει ότι εξαντλήθηκαν όλοι οι υπόλοιποι. Χρειάζεται απλώς να αλλάξουμε διαδρομή. Όλες αυτές οι μεγαλεπήβολες δηλώσεις ότι «ζούμε στο ανθρωπόκαινο» κι ότι όλα εξαρτώνται από εμάς δείχνουν πόσο ματαιόδοξοι είμαστε και πόσο εξαπατημένοι και μεθυσμένοι από την ψευδαίσθηση της παντοδυναμίας μας.

Πολλές φορές οι ανθρώπινοι πολιτισμοί βρέθηκαν σε δίλημμα: να συνεχίζουν προς το μονοπάτι της τεχνολογικής εξέλιξης ή προς ένα μονοπάτι πιο κοντά στην ανθρώπινη φύση; Συνήθως, τις περισσότερες φορές η ανθρωπότητα βάδιζε σε μονοπάτια πιο σχετικά με τη δεύτερη επιλογή. Ενδεικτικό είναι ότι, για παράδειγμα, υπήρχαν σύνθετα και ολοκληρωμένα αποχετευτικά συστήματα ήδη από την προϊστορία, ότι ο λεγόμενος μηχανισμός των Αντικυθήρων έγινε με γρανάζια ακριβείας, που όμως κανείς δεν σκέφτηκε να αξιοποιήσει, για να κατασκευάσει εργοστασιακές μηχανές μεγάλης παραγωγής. Αυτό συνέβη πολλούς αιώνες αργότερα και στα πλαίσια μιας εντελώς διαφορετικής πολιτισμικής πραγματικότητας.

Ένα σημαντικό σταυροδρόμι που συνάντησε η ανθρωπότητα ήταν στα τέλη, περίπου του 19^ου αι. Η επιλογή της τότε εξουσίας έχει καθορίσει μέχρι και σήμερα τον τρόπο που εξελίσσεται το συλλογικό πολιτισμικό γίγνεσθαι˙ ιδεολογήματα προόδου, επικράτησης στη φύση, επιβολής, ομοιομορφίας, παγκόσμιας εξουσίας, ευγονικής, υπερκατανάλωσης, μαζικοποίησης, τεχνολογικής έκρηξης. Και μάλιστα, ενώ απλώς βαδίζουμε έναν δρόμο από τους πολλούς που θα μπορούσαμε να πάρουμε, ενώ φτάσαμε σε κάθε δυνατή διακλάδωση που θα μπορούσαμε να βαδίσουμε, για να παραμείνουμε σε αυτόν τον δρόμο που εχθρεύεται ακόμη και την ίδια μας την ύπαρξη, αδυνατούμε να τον αφήσουμε και να αναζητήσουμε κάποιον άλλον. Όμως φαίνεται πως κι αυτός φτάνει στο τέλος του.

Κάθε δρόμος κάποτε τελειώνει, αλλά αυτό δεν σημαίνει πως τελειώνουν και οι επιλογές. Ασφαλώς και υπάρχουν πολλοί διαφορετικοί δρόμοι να βαδίσουμε. Αλλά και υπάρχουν και άλλοι δρόμοι που μοιάζουν με άλλους γνώριμους που πήρε η ανθρωπότητα στο παρελθόν. Μπορούμε να αναγνωρίσουμε τα καλά και χρήσιμα φυτά που θα μας βοηθήσουν και θα μας θρέψουν, καθώς θα βαδίζουμε σε νέα μονοπάτια. Μπορούμε να ξεκουραστούμε στη σκιά νέων δέντρων που δεν ξέραμε καν ότι υπάρχουν.

Το καινούριο δεν είναι αυταξία. Η ανανέωση δεν σημαίνει πρωτοτυπία, αλλά να δούμε κάτι με νέα ματιά. Κι αυτό είναι το πιο πολύτιμο μάθημα που μας δίνει αυτός ο δρόμος που ήδη βαδίζουμε. Όσο κι αν νομίζουμε ότι μπορούμε να έχουμε ή να γνωρίζουμε τα πάντα, αυτό είναι μια αυταπάτη.

Αν καθαρίσει το μυαλό μας, αν ηρεμήσει το σώμα κι η ψυχή μας, τότε μόνο θα είμαστε σε θέση να αρχίσουμε ένα πραγματικό ταξίδι γνώσης και να αντιληφθούμε αλλιώς τα πράγματα. Όχι υβριδικά, αλλά ολοκληρωμένα. Αυτό το μονοπάτι έχει μεγάλη διαδρομή. Δεν τελειώνει γρήγορα, αλλά δεν υπάρχει λόγος βιασύνης. Δεν έχει να κάνει με πρωτότυπες ιδέες, ευφυολογήματα, καινοτομίες και τα συναφή. Δεν έχει φασαρία.

Στο μονοπάτι αυτό έχουν ξαναβαδίσει κάποιοι άνθρωποι. Δεν είναι τελείως απάτητο, αλλά δεν πάμε σε αυτό για να κατακτήσουμε νέα εδάφη. Πάμε για να θυμηθούμε ποιοι αληθινά είμαστε και που πατάμε. Πάμε, για να ριζώσουμε σαν δέντρα, που θα τραφούν από τη γη και το νερό,  θα στραφούν στον ουρανό και τον ήλιο και θα απλώσουν τα κλαδιά τους, για να αγκαλιάσουν άλλα πλάσματα. Πάμε για να θρέψουμε κι εμείς με την παρουσία μας τα άλλα πλάσματα και να ξαναβρούμε την αληθινή ζωή· αυτήν που βιώνεται.

Αναρχική συλλογικότητα Πυργῖται

σύντροφοι για την Αναρχική απελευθερωτική δράση