Το παρελθόν δεν περνάει ποτέ, είναι μια διάσταση του παρόντος. Έτσι κι αλλιώς, το μέλλον είναι άγνωστο και το παρόν έχει γίνει παρελθόν πριν καλά-καλά προφέρουμε το όνομα του. Αν το καλοσκεφτούμε, ζούμε κατά βάση στο παρελθόν. Το απολύτως εφήμερο παρόν μας, χάνεται ως βίωμα, σαν κόκκος στην άμμο της κλεψύδρας. Αυτό που απομένει είναι ένα πλέγμα συναισθημάτων και οι μικρές και μεγαλύτερες ιστορίες· οι ιστορίες που δεν είναι Ιστορία. Οι ιστορίες ως βιωμένο παρόν, μέσα από μια αφήγηση, προφορική η γραπτή, όσο το δυνατόν πιο ελεύθερη.

Με άλλα λόγια, μπορούμε να πούμε πως οι ιστορίες, στο νήμα της στιγμής, αγκαλιάζουν τον χρόνο που γίνεται παρελθόν. Έτσι, ό,τι κι αν περιέχουν, το κάνουν με τρυφερότητα. Και η τρυφερότητα αυτή είναι απολύτως απαραίτητο συστατικό για οτιδήποτε θέλει να είναι ελεύθερο.

Στον άνυδρο, παγωμένο, αναίσθητο αντίποδα, φιγουράρει η Ιστορία, η «ιερή» βίβλος της εξουσίας, των εκάστοτε νικητών το «ευαγγέλιο». Ό,τι δεν εξυπηρετεί το αφήγημά της, είτε περνά από προκρούστεια κλίνη, «πρός γνώσιν και συμμόρφωσιν», είτε, το συνηθέστερο, σβήνεται βίαια από την συλλογική μνήμη, ως κάτι που δεν συνέβη ποτέ. Η Ιστορία είναι ο Λεβιάθαν της μνήμης ως μονοκαλλιέργεια.

Υπάρχουν φορές όμως που δίχως όπλα, δίχως στρατό, μέσα από μια έρευνα, θα βρεθούν εκείνοι που θα αμφισβητήσουν αυτόν τον Λεβιάθαν, με στοιχεία κι αποδείξεις. Ακόμη κι αν πρόκειται για πανεπιστημιακή δράση, η ουσία της πράξης δεν αλλάζει. Συχνά, ένα μικρό ρήγμα είναι αρκετό για να πέσουν ολόκληρα τείχη.

Το καλοκαίρι του 2020, μια διεθνής ομάδα με επικεφαλής το πανεπιστήμιο της Αριζόνα, ανακάλυψε το μεγαλύτερο έως σήμερα μνημειακό κτίσμα της εποχής των Μάγια. Η ανακάλυψη έγινε στην πολιτεία Tabasco, κοντά στα νοτιοανατολικά σύνορα του Μεξικό. Το μνημείο βρέθηκε σε μια τοποθεσία που ονομάζεται Aguada Fenix, με διαστάσεις περίπου 1.6 χιλιόμετρα μήκος, 0.4 χιλιόμετρα πλάτος και κυμαίνεται από 9 έως 15 μέτρα σε ύψος. Η χρονολόγηση, μέχρι στιγμής, τοποθετεί την κατασκευή του στο 1000 π.Χ. Επικεφαλής της ανασκαφής είναι ο καθηγητής ανθρωπολογίας Takeshi Inomata.

Η έρευνα, μέχρι τώρα, δείχνει πως το Aguada Fenix ήταν ένα κοσμόγραμμα – ένα μοντέλο, σε ελάχιστη κλίμακα, που αναπαριστά την συμπαντική τάξη. Οι πλέον πρόσφατες ανασκαφές αποκάλυψαν έναν σταυροειδή λάκκο, που εμπεριείχε μια κρύπτη τελετουργικών αντικειμένων, τα οποία παρέχουν πρωτόγνωρες πληροφορίες, σχετικά με τις πρώιμες τελετουργίες των Μάγια. Το Aguada Fenix προηγείται χρονικά τόσο του Tikal στην Γουατεμάλα, όσο και του Teotihuakan στο κεντρικό Μεξικό κατά περίπου χίλια χρόνια. Επίσης, είναι τουλάχιστον στον ίδιο μέγεθος, αν όχι μεγαλύτερο, σε σχέση με αυτά.

Ενώ κάποιες αρχαιολογικές θέσεις, όπως το Tikal στην Γουατεμάλα, είναι βέβαιο πως διέθεταν κεντρική εξουσία, ασκούμενη από έναν ισχυρό μονάρχη, η ανασκαφική ομάδα, μέχρι στιγμής, δεν έχει βρει ίχνη πως στο Aguada Fenix συνέβαινε κάτι παρόμοιο. Ο καθηγητής Inomata πιστεύει πως ο οικισμός διέθετε ηγέτες (όχι αρχηγούς), αλλά που ουσιαστικά είχαν την θέση πνευματικών οδηγών για τους υπόλοιπους, κάνοντας μάλιστα και σημαντικές αστρονομικές παρατηρήσεις. Είναι πάρα πολύ πιθανό οι πνευματικοί αυτοί οδηγοί να ήταν υπεύθυνοι και για την σχεδίαση του οικισμού, με τα πολύ συγκεκριμένα αυτά χαρακτηριστικά.

Ο καθηγητής Inomata μάς λέει: Οι ηγέτες αυτοί δεν διέθεταν κάποιου είδους μορφή επιβολής απέναντι στους υπόλοιπους. Πιθανότατα, συμμετείχαν οικειοθελώς, γιατί η κατασκευή ενός τέτοιου κοσμογράμματος ήταν πραγματικά σημαντική γι’ αυτούς. Έτσι, συνεργάστηκαν ελεύθερα για να το καταφέρουν. Οι άνθρωποι έχουν την βεβαιότητα πως τα πράγματα στο παρελθόν συνέβησαν με πολύ συγκεκριμένο τρόπο· ότι υπήρχαν (παντού) βασιλιάδες κι αυτοί διέταξαν το χτίσιμο των πυραμίδων κι έτσι, στον καιρό μας, χρειαζόμαστε κι εμείς ισχυρή εξουσία για να πετύχουμε μεγάλα κατορθώματα. Αλλά όταν βλέπεις τα πραγματικά δεδομένα του παρελθόντος, συμπεραίνεις πως τα πράγματα δεν ήταν έτσι. Δεν χρειαζόμαστε κοινωνική ανισότητα, σε μεγάλο βαθμό μάλιστα, για να πετύχουμε σημαντικά πράγματα.

Κατά την διάρκεια παλαιότερων περιόδων, υπήρχαν ισχυροί μονάρχες και κεντρική διοίκηση, που επέβαλε στους ανθρώπους να κάνουν κάθε εργασία. Ωστόσο, το μνημείο αυτό προηγείται χρονικά της εποχής αυτής και δεν υπάρχει κανένα στοιχείο που να φανερώνει την παρουσία ισχυρής ελίτ. Πιστεύουμε πως είναι το αποτέλεσμα κοινοτικής εργασίας.

Τα σπουδαία μνημειακά έργα δεν είναι μόνο εφικτά σε κοινωνίες ιεραρχικά οργανωμένες, με οικονομικές ελίτ. Αυτή η αντίληψη μάς επιτρέπει να κάνουμε σημαντικές υποθέσεις, σχετικά με τις ανθρώπινες ικανότητες και τις δυνατότητες των ανθρώπινων ομάδων συλλογικά. Δεν χρειάζεται απαραίτητα μια καλά οργανωμένη κυβέρνηση για να υλοποιηθούν τέτοιου μεγέθους δομικά έργα. Οι άνθρωποι μπορούν να συνεργαστούν ελεύθερα με εξαιρετικά αποτελέσματα.

Πολλές αρχαιολογικές βεβαιότητες δείχνουν να καταρρέουν. Βεβαιότητες που καθόλου τυχαία στηρίζουν το γενικότερο εξουσιαστικό αφήγημα όπως ότι η κατάρρευση ενός κράτους θα σημάνει αναπόφευκτα και την αντίστοιχη πτώση ενός πολιτισμού, με καταστροφικές συνέπειες για την ανθρωπότητα. Όμως είναι ένα άλμα λογικής η ταύτιση ενός πολιτισμού με το κράτος του. Πολιτισμός και κράτος δεν ταυτίζονται. Υπάρχουν πολιτισμοί που αναπτύχθηκαν χωρίς κράτη, διαμορφώνοντας τρόπους ζωής. Κι υπήρξαν εν τέλει κράτη που Τα ιστορικά παραδείγματα όπου οι άνθρωποι συνεργάστηκαν δίχως αρχή, δίχως κράτος, ελεύθερα, όλο και πληθαίνουν, με τις ανασκαφές όμοιου ενδιαφέροντος να βλέπουν επίσης συχνότερα το φως της δημοσιότητας.

Θερία Ενήμερα

 

https://news.arizona.edu/news/u-led-team-discovers-large-ritual-constructions-early-mesoamericans

 

https://news.arizona.edu/news/largest-oldest-maya-monument-suggests-importance-communal-work