Για την ώρα που θα έρθει
Ένα ιδιαίτερα ενδιαφέρον άρθρο από τον φιλόσοφο και στοχαστή Giorgio Agamben. Ο εν λόγω φιλόσοφος τάχθηκε εξ αρχής ενάντια σε κάθε είδους αστυνομικό μέτρο αναφορικά με τον Covid-19. Ασφαλώς, για τη στάση του αυτή, λοιδορήθηκε χυδαία από τις ιντελεκτουέλ θεραπαινίδες της νέας τάξης πραγμάτων και της παγκοσμιοποίησης. Οι απόψεις του σχετικά με την «κατάσταση εξαίρεσης», που επικαλείται η εκάστοτε εξουσία, για να εδραιώσει την απολυταρχία της, αλλά και γενικότερα το όλο έργο του σχετικά με θέματα ελευθερίας και ιερότητας, καθώς και η πνευματική του συγγένεια με τον Michel Foucault και την Simone Weil έχουν εμπλουτίσει και γονιμοποιήσει τη σύγχρονη σκέψη. Συνεχίζει να διαθέτει μαχητική και δημιουργική σκέψη, εν αντιθέσει με τους πολεμίους του, που αναμασούν τις σάρκες τους και, ελλείψει εμπνεύσεως, ασκούν φαιδρή κριτική στις θέσεις του, παριστάνοντας τους ειδήμονες στους αδαείς. Με άλλα λόγια, το έργο του στέκεται ακέραιο και περιμένει κάθε άνθρωπο να το ανακαλύψει. Όσο για όσους αρκούνται σε τσιτάτα και αποσπάσματα, ας αφεθούν τυφλοί να καθοδηγούνται από παράφρονες.
Αυτό που συμβαίνει σήμερα σε πλανητική κλίμακα είναι σίγουρα το τέλος ενός κόσμου. Όμως όχι – όπως για εκείνους που προσπαθούν να τον κυβερνούν σύμφωνα με τα συμφέροντά τους – με την έννοια της μετάβασης σε έναν κόσμο πιο προσαρμοσμένο στις νέες ανάγκες της ανθρώπινης κοινοπραξίας (consorzio). Η εποχή των αστικών δημοκρατιών, με τα δικαιώματά της, τα συντάγματά της και τα κοινοβούλια της, έχει τελειώσει. Αλλά, πέρα από το νομικό φλοιό, που σίγουρα δεν είναι άσχετος, ο κόσμος που ξεκίνησε με τη βιομηχανική επανάσταση μεγάλωσε με τους δύο – ή τρεις – παγκόσμιους πολέμους και τους ολοκληρωτισμούς – τυραννικούς ή δημοκρατικούς – που τους συνόδευσαν.
Εάν οι δυνάμεις που κυβερνούσαν τον κόσμο ένιωθαν ότι έπρεπε να καταφύγουν σε ακραία μέτρα και μέσα, όπως η βιοασφάλεια και η τρομοκρατία, τα οποία υποκίνησαν παντού και χωρίς επιφύλαξη, αλλά που τώρα απειλούν να ξεφύγουν ακόμη και του δικού τους ελέγχου, αυτό οφείλεται στο ότι φοβούνταν πως δεν είχαν άλλη επιλογή, για να επιβιώσουν. Και αν οι άνθρωποι έχουν αποδεχθεί τα δεσποτικά μέτρα και τους πρωτοφανείς περιορισμούς, στους οποίους έχουν υποβληθεί χωρίς καμία εγγύηση, αυτό δεν οφείλεται μόνο στο φόβο της πανδημίας, αλλά πιθανώς επειδή, λίγο πολύ ασυνείδητα, γνώριζαν ότι ο κόσμος στον οποίο είχαν ζήσει μέχρι τότε δεν μπορούσε να συνεχίσει, επειδή ήταν πολύ άδικος και απάνθρωπος. Είναι αυτονόητο ότι οι κυβερνήσεις προετοιμάζουν έναν κόσμο ακόμη πιο απάνθρωπο, ακόμη πιο άδικο, αλλά σε κάθε περίπτωση και από κάθε άποψη, κατά κάποιον τρόπο θεωρήθηκε ότι ο πρώην κόσμος –όπως τώρα αρχίζει να καλείται– δεν μπορούσε να συνεχίσει να υπάρχει. Βρίσκεται σίγουρα σε αυτό, όπως σε κάθε σκοτεινό πνεύμα, ένα θρησκευτικό στοιχείο. Η υγεία έχει αντικαταστήσει τη σωτηρία, η βιολογική ζωή έχει αντικαταστήσει την αιώνια ζωή και η Εκκλησία, η οποία από καιρό έχει συνηθίσει να συμβιβάζεται με τις κοσμικές ανάγκες, συμφώνησε λίγο πολύ ρητά σε αυτήν την αντικατάσταση.
Δεν λυπούμαστε για αυτόν τον κόσμο που τελειώνει, δεν έχουμε νοσταλγία για την ιδέα του ανθρώπου και του θεού, όπως τα αδυσώπητα κύματα του χρόνου σβήνουν ένα πρόσωπο χαραγμένο στην άμμο στην ακτή της ιστορίας. Αλλά με ίση αποφασιστικότητα απορρίπτουμε τη γυμνή, σιωπηλή και απρόσωπη ζωή και τη θρησκεία της υγείας που μας προτείνουν οι κυβερνήσεις. Δεν περιμένουμε ούτε έναν νέο θεό ούτε έναν νέο άνθρωπο – μάλλον αναζητούμε εδώ και τώρα, ανάμεσα στα συντρίμμια που μας περιβάλλουν, για μια ταπεινή, απλούστερη μορφή ζωής, που δεν είναι αντικατοπτρισμός· επειδή έχουμε μνήμη και εμπειρία, ακόμα κι αν, μέσα μας και έξω μας, οι δυσμενείς δυνάμεις τις ρίχνουν κάθε φορά στη λήθη.
Giorgio Agamben, 23 Νοεμβρίου 2020
Μετάφραση-απόδοση από τα Ιταλικά Αναρχική συλλογικότητα Πυργῖται
Διαθέσιμο εδώ:
https://www.quodlibet.it/giorgio-agamben-sul-tempo-che-viene