Ο Φραγκίσκος Ντονζελώ, Γάλλος στρατηγός και διοικητής των Ιόνιων νησιών επί Ναπολέοντα, διασώζει στα απομνημονεύματά του τον παρακάτω διάλογο μεταξύ του Θεόδωρου Κολοκοτρώνη και ενός από τους ανιψιούς του Αλή Φαρμάκη (Αλβανός αγάς στο Μοναστηράκι της Γορτυνίας και αδελφοποιτός του Κολοκοτρώνη):

-Αχ βρε Κολοκοτρώνη, αν γινόσουν μουσουλμάνος, τέτοιο παληκάρι που είσαι θα γινόσουν άρχοντας τρανός!

-Δηλαδή θα έκανα και σουνούτεμα; (Σημείωση: εννοεί περιτομή)

-Ε, βέβαια…

-Άσε μπέη μου δε γίνεται…

-Γιατί δεν γίνεται, όλα γίνονται!

-Να σου πω γιατί δεν γίνεται. Εμάς, ξέρεις, μας βαφτίζουν με το ζόρι, χωρίς να μας ρωτήσουν. Όταν βαφτιζόμαστε εμείς οι χριστιανοί, ο παπάς κόβει λίγο μαλλί απ’ το κεφάλι μας και το βάζει πίσω από το εικόνισμα του Χριστού, σημάδι ότι είμαστε δικοί του. Αν κάνω λοιπόν σουνούτεμα και γίνω μουσουλμάνος, θα έχει κι ο Μουχαμέτης ένα κομμάτι απ’ την ψωλή μου και όταν πεθάνω θα με θέλει να πάω στο δικό του παράδεισο. Για σκέψου λοιπόν να με τραβάει ο ένας από το μαλλί κι ο άλλος από την ψωλή… Να βάλω σε διαμάχη για το χατίρι μου τέτοιους μεγάλους προφητάδες; Θα βρω το μπελά μου… Ασ’ το καλύτερα!

«Πολιτική» απάντηση, παρόλα αυτά όμως ενδεικτική για το πού έγραφε ο Κολοκοτρώνης τις θρησκευτικές προλήψεις του καιρού του. Ο διάλογος έγινε αφότου ο ίδιος διέφυγε στη Ζάκυνθο μετά την εξολόθρευση των Κλεφτών του Μωριά το χειμώνα του 1805 -1806. Καταστροφή που έγινε εφικτή μετά τον συνοδικό αφορισμό που εξέδωσε ο πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως Καλλίνικος Ε΄ κατά των Κλεφτών την 25η Οκτωβρίου 1805. Κατά τη διάρκεια αυτού του διωγμού ο Κολοκοτρώνης έχασε τον αδελφό του Γιάννη (του λεγόμενου και «Ζορμπά», λόγω του ατίθασου χαρακτήρα του) μετά από προδοσία ενός μοναχού στο μοναστήρι Αιμυαλών. Ο Γιάννης Κολοκοτρώνης μαζί με τον καπετάν Γιώργα κατέφυγαν στο μοναστήρι και ο μοναχός προσποιούμενος ότι τους κρύβει, στη συνέχεια τους κατέδωσε στα αποσπάσματα των διωκτών τους.

Στη Ζάκυνθο ο Κολοκοτρώνης συνάντησε τον Αντώνιο Μαρτελάο, ο οποίος ήταν ιερέας, Ελληνιστής, υπέρμαχος του Διαφωτισμού και Ιακωβίνος -αρκετοί Διαφωτιστές φόρεσαν το ράσο ως κάλυψη. Πρωτοστάτησε στη δημιουργία «Ιακωβίνειου» στη Ζάκυνθο, δηλαδή επαναστατικής λέσχης εμπνεόμενης από τη Γαλλική Επανάσταση. Οι Επτανήσιοι Ιακωβίνοι (λεγόμενοι και Καρμανιόλοι) καταφέρονταν κατά των αρχόντων, προπαγάνδιζαν υπέρ των δημοκρατικών ελευθεριών και της αναδιανομής του πλούτου, ζητούσαν, δε, μέχρι και την κατάργηση της χριστιανικής και την επιστροφή στην αρχαία θρησκεία.

Ο ιστορικός Κωνσταντίνος Σάθας διασώζει μερικούς στίχους από τις ποιητικές συλλογές του Μαρτελάου:

Δεν μπορεί ανθρώπου γλώσσα, να ειπή τι συφοραίς,

εγεννούσαν των αρχόντων, ή κλεψαίς και αδικιαίς.

Ανθρωπόμορφα θεριά, που λεγόστε Χριστιανοί,

στα κεφάλια σας να πέση όλη του Θεού η οργή.

Ο Κολοκοτρώνης έτρεφε μεγάλο σεβασμό στον Μαρτελάο και τον θεωρούσε δάσκαλό του όπως λέει ο ίδιος στα απομνημονεύματά του.

Μετά απ’ όλα αυτά ευλόγως διερωτάται ο φιλοπερίεργος: είναι δυνατόν ο Κολοκοτρώνης να είπε κατά την ομιλία του στην Πνύκα το 1838 ότι έκαναν την επανάσταση πρώτα και κύρια «υπέρ Πίστεως», όπως δημοσίευσε η εφημερίδα «Αιών» μία εβδομάδα μετά την ομιλία; Εφημερίδα συμπλέουσα με το Ρωσικό κόμμα και μετέπειτα υποστηρικτική της «Φιλορθοδόξου εταιρείας»; Σίγουρα, οι άνθρωποι μπορούν και να αλλάζουν. Πολύ πιθανότερη όμως μας φαίνεται (για να «πούμε» την «αμαρτία» μας) η αναγνώριση της «δημιουργικής κοπτο-ραπτικής» στο σχετικό κείμενο, στην οποία ανέκαθεν εντρυφούσε η «ένδοξη» χριστιανική Βυζαντινή χρονογραφία κατά τους αιώνες της απόλυτης παντοδυναμίας της.

Μαύρη είν’ η νύχτα στο Ρωμαίικο και το δούλεμα πάει σύννεφο 200 χρόνια τώρα…

 

Αναρχική συλλογικότητα Πυργῖται