Ένας ψηφιακός κόσμος με ρωτάει συνεχώς, σαν ένας γιγάντιος διακόπτης, αν περνάει ρεύμα από την καρδιά μου ή όχι, παίζει μέσα μου προκλητικά με ένα on ή ένα off, το ένα ή το μηδέν μου. Εκπέμπω τραγούδια, σκέψεις και φθόγγους πριν σωπάσει ο κόσμος που μεγάλωσα, ξεγελιέμαι πάνω στο τεντωμένο σκοινί, πιστεύοντας πως κάνω την πιο μεγάλη επανάσταση που έχει απομείνει: να περπατήσω ξυπόλητη στο κεραμιδί χώμα, να παραμείνω γήινη, να σφίξω ένα ζεστό χέρι, να δώσω μια αναλογική ματιά και ένα ακόμα, τελευταίο, αναλογικό φιλί.

Μαρία Παπαγεωργίου , «Ο τελευταίος αναλογικός έρωτας»

 

Τα λόγια της Μαρίας Παπαγεωργίου συνομιλούν «συνωμοτικά» με ό,τι ανθρώπινο απομένει μέσα μας. Όταν διαβάζουμε για την ομογενοποίηση του κόσμου, για την απώλεια κάθε πολιτισμικής ιδιαιτερότητας μέσα στον κονιορτό της παγκοσμιοποίησης, για τον ρόλο της τεχνολογίας σε αυτήν, δεν μας κάνει πια ιδιαίτερη εντύπωση. Είναι μια πραγματικότητα εδώ και δεκαετίες και πλέον τόσο εμποτισμένη μέσα η συνήθειά της, που συχνά ούτε τη συνειδητοποιούμε.

Όμως, όταν συναντιόμαστε με ένα κείμενο όπως Η ομογενοποίηση του κόσμου, που πρωτοδημοσιεύτηκε στις αρχές του 1925, άρα γράφτηκε τουλάχιστον έναν χρόνο πριν, τότε κάνουμε μια παύση και το διαβάζουμε προσεκτικά. Κατανοούμε έτσι πότε ξεκίνησε το «παιγνίδι» και ποιοι κατάλαβαν το τέλος της ταινίας ήδη από τους τίτλους έναρξης. Ο Stefan Zweig δεν πλατειάζει· είναι συγκεκριμένος στο κείμενο Η ομογενοποίηση του κόσμου. Περιγράφει το φαινόμενο και αναζητά τα αίτιά του με σαφήνεια.

Είναι μια μέθη, ένα διεγερτικό για τη μάζα και ταυτόχρονα χάρη σε όλα αυτά τα νέα τεχνολογικά θαύματα, μια τρομερή απογύμνωση και στέγνωμα της ψυχής, μια επικίνδυνη ώθηση του ατόμου προς την παθητικότητα. Και εδώ, όπως και στον χορό, στη μόδα και στον κινηματογράφο, το άτομο υποτάσσεται στο ομοιόμορφο, κοπαδοποιημένο γούστο, δεν επιλέγει πια με γνώμονα τις δικές του εσωτερικές προτιμήσεις, επιλέγει με γνώμονα τις απόψεις του κόσμου. [σελ. 15]

Θεωρεί ότι η μαζοποίηση αυτή έχει συντελεστεί ήδη πριν την Α’ Παγκόσμια Ανθρωποσφαγή και έχει ως κοιτίδα τις Ηνωμένες Πολιτείες. Βρίσκει τον πραγματικό κίνδυνο στην εισβολή της αμερικάνικης ανίας:

Ο πραγματικός κίνδυνος για την Ευρώπη είναι κατά τη γνώμη μου ζήτημα του πνεύματος, της εισβολής της αμερικάνικης ανίας, της φριχτής εκείνης και πολύ ιδιαίτερης ανίας, που αναβλύζει εκεί από κάθε πέτρα και κάθε σπίτι των αριθμημένων δρόμων. Της ανίας που δεν πηγάζει, όπως η μέχρι τούδε ευρωπαϊκή, από την ηρεμία που νιώθει κανείς καθισμένος στον πάγκο μιας μπυραρίας, παίζοντας ντόμινο και καπνίζοντας την πίπα του ­–από μια δηλαδή τεμπέλικη, αλλά όχι επικίνδυνη σπατάλη χρόνου: Η αμερικάνικη ανία είναι αντίθετα ανήσυχη, νευρική και επιθετική· διαρκώς βιάζεται να προσπεράσει τον εαυτό της, ασταμάτητα επιδιώκει να ναρκώσει την ταραχή της με σπορ και εντυπωσιακά θεάματα. Δεν έχει πια τίποτε το παιγνιώδες, τρέχει μόνο με ξέφρενη μανία, σε μια αέναη προσπάθεια διαφυγής από τον χρόνο. […] [σελ. 19-20]

Ο τρόπος που εξαπλώνεται η μαζοποίηση, λειτουργεί με σαδιστική απλότητα: όποιος ζητά το μίνιμουμ μόνο διανοητικής, σωματικής και ηθικής προσπάθειας είναι βέβαιο ότι θα κατακτήσει τις μάζες, αφού η πλειονότητα θα τον υποστηρίξει με πάθος· ενώ όποιος συνεχίζει σήμερα να προτείνει (στα αστεία έστω) αυτονομία, ανεξαρτησία γνώμης, προσωπικότητα, θα γελοιοποιηθεί αντιμέτωπος με τέτοια υπερδύναμη. [σελ. 23-24]

Κι όμως στο τέλος υπάρχει πρόταση, υπάρχει ελπίδα. Κι είναι ο τρόπος που βρίσκουν πάντα κάποιοι μέσα στις μάζες να αναπνέουν. Όχι να ξεχωρίσουν, αλλά λάθρα βιώσαντες, να γευτούν την ελευθερία μέσα στο πλήθος, παριστάνοντας ότι χάθηκαν μέσα του, αλλά κλείνοντας το μάτι ο ένας στον άλλον. Πώς ξεχωρίζεις όσους κρατούν τη μοναδικότητά τους μέσα στη μάζα; Αναζητάς το βλέμμα που δεν υπέκυψε ακόμη σε μια οθόνη. Είναι πιο εύκολο πια. Είναι τόσοι λίγοι όσοι κοιτούν γύρω τους, όσοι κοιτούν μέσα τους, που επιβεβαιώνεται η λύση: η φυγή εντός μας.

Η λύση που πρότεινε είναι αληθινή. Θα περίμενε κανείς να απορρίπτει την τεχνολογία, να προσπαθεί να σταματήσει όλα όσα παρατηρεί. Κι όμως· κατανοεί ότι κάποια πράγματα δεν έχουν γυρισμό, θα τραβήξουν τον δρόμο τους. Υπάρχει όμως ελπίδα και πρόταση συγκεκριμένη, που στέκει άρτια και στο σήμερα και στέκει ατάραχη και περιμένει τον αναγνώστη του βιβλίου του Stefan Zweig, Η ομογενοποίηση του κόσμου, από τις εκδόσεις Άγρα.

Ο Zweig κατόρθωσε να διαπεράσει κάθετα τον χρόνο μας, όχι να διατρέξει όσα συμβαίνουν οριζόντια, σαν ένα σημείο μιας εξέλιξης. Μπόρεσε να κατανοήσει τη στιγμή που κρατάει αιώνια. Κι αυτός είναι ο τρόπος να μιλάει τελικά κανείς για όσα συμβαίνουν πάντα και παντού.

Γι’ αυτό, όσα ψηφιακά φίδια κι αν ζωγραφίζουν το κορμί μας την νύχτα με το πάγωμα τους, θα φοράμε για φυλακτό το «τελευταίο» αναλογικό μας φιλί. Μέχρι φυσικά το επόμενο.

 

σύντροφοι για την Αναρχική απελευθερωτική δράση