Η ανατομία του καπιταλισμού συχνά οδήγησε σε παρανοήσεις για το πού ακριβώς βρίσκεται αυτό που σχηματικά θα ονομάζαμε κέντρο βάρους του. Συχνά, αναφέρεται ότι ο καπιταλισμός ή καλύτερα ο δυτικός πολιτισμός, για να μιλήσουμε πιο συνολικά, δρα και πορεύεται, έχοντας ως κέντρο το συμφέρον του, που είναι καθαρά οικονομικό. Φαινομενικά αντίθετη, η μαρξιστική οικονομική ανάλυση μίλησε ενδελεχώς (και) για την σχέση κράτους-κοινωνίας-υλικών αναγκών-μέσων παραγωγής, ως βάση για την ερμηνεία του κόσμου και την εφαρμογή μιας ορθολογικής-«απελευθερωτικής» πολιτικής. Θεώρησε ότι το βασικό κύτταρο που κινητοποιεί τα πάντα (;) είναι η βελτίωση της τεχνολογίας -παραγωγής (πιο εξελιγμένα παραγωγικά μέσα, λιγότερες απαιτούμενες εργατοώρες, περισσότερος «ελεύθερος» χρόνος∙ φευ!), για την βέλτιστη (λέμε τώρα) κάλυψη των υλικών αναγκών. Καμία βεβαίως πρόθεση να αναπαράγουμε κόκκινα μυθεύματα του προπερασμένου αιώνα. Όποιος επιθυμεί να βαυκαλίζεται με την ανάγνωση των, του ευχόμαστε απλώς περαστικά. Ας δούμε όμως αν το άνωθι μαρξιστικό μοτίβο, όπως και το παρόμοιας ουσίας καπιταλιστικό, αντανακλά ή όχι το πολύπλοκο των πολιτικών σχέσεων εξουσίας.

Βλέπουμε, λοιπόν, ότι η ίδια η πολιτική πραγματικότητα, που έχει σφιχταγκαλιάσει με μια λαβή θανάτου τον πλανήτη, μας στέλνει τελευταίως πολύ διαφορετικά μηνύματα. Αν το υλικό συμφέρον είναι αυτό που κινεί τη λογική του εξουσιαστή, αλλά και του εξουσιαζόμενου κι αν η ορθολογική πολιτική που θα του αποφέρει τα μεγαλύτερα κέρδη είναι το κίνητρο των κυριάρχων, τότε χρειάζονται διαφορετικά εργαλεία, για να ερμηνευτούν όσα συμβαίνουν γύρω μας. Για παράδειγμα, οι κινήσεις της Ρωσίας, μετά τις εξελίξεις στην Ουκρανία και τη στάση που κράτησαν κάποια δυτικά κράτη, μας δείχνουν σαφώς το αντίθετο. Η πολιτική του Πούτιν προτίμησε να απομακρυνθεί από το άμεσο οικονομικό όφελος, τις φτηνότερες εισαγωγές προϊόντων από την κοντινή γεωγραφικά Ευρώπη, προκειμένου να πείσει τους πολιτικούς ανταγωνιστές ότι δεν τους χρειάζεται, ότι μπορεί να τους «τιμωρήσει», ότι εν τέλει δεν εξαρτάται απ’ αυτούς. Κι η απέναντι πλευρά, είτε τα ευρωπαϊκά κράτη είτε οι Η.Π.Α, επιδιώκουν να αποκτήσουν ή ήδη αγοράζουν (υγροποιημένο η μη) φυσικό αέριο ή άλλες μορφές ενέργειας ακριβότερα, προκειμένου να παρακάμψουν τους ρωσικούς αγωγούς. Οι επιλογές, λοιπόν, αυτές δεν είναι φαινομενικά πρακτικές (αν και μακροπρόθεσμα είναι), αλλά περισσότερο συμβολικές. Επιδιώκουν να περάσουν ένα μήνυμα ισχύος, που δεν είναι αδιάφορο, βέβαια, απέναντι στο υλικό κέρδος, αλλά ανάγεται σε μια άλλη πλευρά του πολιτισμού, την συμβολική του λογική.

Αυτή, σύμφωνα με τα στενά πλαίσια μιας ορθολογικής πολιτικής είναι μια παράλογη επιλογή. Ωστόσο, δείχνει να υπερέχει, σε σχέση με το πολιτικό κύρος που αποφέρει στους εξουσιαστές. Επιλέγουν την πολιτική, που παγιώνει νέα μπλοκ εξουσίας, αλληλοβοηθούμενοι απέναντι στους κοινούς «εχθρούς». Για παράδειγμα, η Ρωσία στρέφεται προς τα ασιατικά ή τα λεγόμενα λατινοαμερικάνικα κράτη για μεγάλες οικονομικές και πολιτικές συναλλαγές, συσπειρώνοντας τις αναδυόμενες εξουσιαστικές δυνάμεις ενδεχομένως. Τα λεγόμενα δυτικά κράτη έχουν ενώσει την ισχύ τους, με μια δομή παρόμοια με της αρχαίας αθηναϊκής συμμαχίας. Εκείνη διέθετε ως κέντρο την Αθήνα, που υπέταξε τις συμμαχικές πόλεις-κράτη στην πολεμική και οικονομική υπεροχή της, χρησιμοποιώντας τον περσικό κίνδυνο ως μόνιμο φόβητρο. Η σημερινή αμερικανική χρησιμοποιεί πάλι το φόβητρο εξ Ανατολής. Δεν μπορούμε να παραβλέψουμε, βέβαια, τον επίδοξο ισλαμικό συνασπισμό, που, όπως όλα δείχνουν, επιδιώκει μια ισλαμική ομοσπονδία κρατών –στα πρότυπα αυτής που αναδύθηκε από τους χαλίφηδες-διαδόχους του Μωάμεθ-, με στόχο να δημιουργήσουν στο χάρτη ένα δαμασκηνό σπαθί, που θα εκτείνεται κάτω απ’ την κοιλιά της Μεσογείου (Λεβάντε). Οι πολιτικές τους επιλογές κάθε άλλο παρά ορθολογικές μπορούν, βέβαια, να χαρακτηριστούν.

Ο Marshall Sahlins, στο βιβλίο του Πολιτισμός και πρακτικός λόγος, αναφέρει: το πρόβλημα με τον ιστορικό υλισμό – ένα πρόβλημα που μοιράζεται με όλες τις νατουραλιστικές θεωρίες του πολιτισμού – είναι ότι αποδέχεται το πρακτικό συμφέρον σα μια εσωτερική και αυταπόδεικτη συνθήκη, εγγενή στην παραγωγή, επομένως αναπόφευκτη στον πολιτισμό. […]Αλλά στην προβληματική της «πράξης», η συμβολική λογική υποτάσσεται στην εργαλειακή, μέσα στην παραγωγή και συνεπώς μέσα σ’ ολόκληρη την κοινωνία. […]Αλλά το σφάλμα συνίσταται στο εξής: δεν υπάρχει άλλη υλική λογική έξω από το πρακτικό συμφέρον και το πρακτικό συμφέρον των ανθρώπων στην παραγωγή συγκροτείται συμβολικά. Τόσο οι σκοποί όσο και οι ιδιαίτερες μορφές της παραγωγής προέρχονται από την πολιτισμική πλευρά: τόσο τα υλικά μέσα της πολιτισμικής οργάνωσης, όσο και η οργάνωση των υλικών μέσων. Είδαμε ότι τίποτε σχετικό με την ικανότητά τους να ικανοποιήσουν μια υλική (βιολογική) ανάγκη δεν μπορεί να εξηγήσει γιατί παράγονται παντελόνια για τους άντρες και φούστες για τις γυναίκες ή γιατί οι σκύλοι δεν είναι εδώδιμοι ενώ μια μερίδα βοδινό ικανοποιεί θαυμάσια την ανάγκη για τροφή. […]Οι υλικές ανάγκες από μόνες τους στερούνται ζωτικότητας. Οι ιδιαίτερες κινήσεις τους και οι συγκεκριμένες συνέπειές τους δεν μπορούν να οριστούν παρά σταδιακά σε συνάρτηση με τις συντεταγμένες της πολιτισμικής πράξης. […]Η επιλογή δεν είναι μια απλή  φυσική διαδικασία –πηγάζει από μια πολιτισμική δομή που με τις ιδιότητες και τους σκοπούς της ορίζει το ιδιαίτερό της πολιτισμικό πλαίσιο, αποφασίζει δηλαδή την αποτελεσματική μορφή και ένταση των δυνάμεων επιλογής.

Μπορούμε, λοιπόν, αποκολλώντας την σκέψη από τα μαρξιστικά δεδομένα -που την εγκλώβισαν σαν σκνίπα σε αράχνης ιστό- να εμβαθύνουμε περισσότερο σε όσα συμβαίνουν. Οι πολιτικές επιλογές είναι κομμάτι ενός ευρύτερου πολιτισμού και των συμβολισμών που αυτός έχει επιβάλει.  Προφανώς, το υλικό όφελος παίζει σημαντικό ρόλο, αλλά αυτό που προέχει είναι η επιδίωξη με κάθε κόστος –και με το τίμημα εκατομμυρίων ζωών- μιας υπερβατικής δύναμης, που θα μπορεί να διαπραγματευτεί αυτό που ναι μεν δεν είναι απτό, αλλά έχει πολύ απτά αποτελέσματα για την ανθρωπότητα: ακόμη περισσότερη εξουσία επί των κεφαλών μας. Ένα κι ένα δεν κάνουν δύο για την πολιτική, που ξέρει να βγάζει «λαγούς απ’ το καπέλο της». Χρειάζεται βαθύτερη ανάδυση στο εσωτερικό του πολιτισμού, ώστε να τον κατανοήσουμε και να τον απομυθοποιήσουμε. Έτσι, θα καταφέρουμε να σπάσουμε το πνευματικό κέλυφος του πολιτισμού, που γέννησε μια σειρά βεβαιοτήτων στο μυαλό μας και θα βγούμε κολυμπώντας από τα θολά του νερά στις ακτές της ελευθερίας.

σύντροφοι για την Αναρχική απελευθερωτική δράση

 

Δημοσιεύτηκε στο: https://anarchypress.wordpress.com/