Homo Neanderthalensis: Μαθήματα ανθρωπινότητας από το 70.000 Π.Χ.

Homo Neanderthalensis: Μαθήματα ανθρωπινότητας από το 70.000 Π.Χ.

Είναι άραγε η επιστήμη εχθρός της ελευθερίας; Φταίει η φυσική, η χημεία, τα μαθηματικά, αλλά ακόμη και οι «δευτερεύουσες» –ας μας επιτραπεί ο όρος– επιστήμες, όπως η αρχαιολογία, η ανθρωπολογία, η λαογραφία, για την καταπίεση, την ανελευθερία, τη μοναξιά, την πλήξη, τη μιζέρια, την αποξένωση που βιώνουμε καθημερινά; Η μάλλον εύκολη κι ανέξοδα αβασάνιστη απάντηση θα ήταν ασφαλώς «ναι», αλλά είναι ωστόσο έτσι τα πράγματα; Αν δούμε, όμως, το ζήτημα πιο διεξοδικά γίνεται αντιληπτό ότι η επιστήμη, σε αντίθεση βεβαίως με την τεχνολογία, στην «ουδέτερα φορτισμένη» μορφή της είναι ένα εργαλείο που αποκαλύπτει επί μέρους αλήθειες, είτε στα αμιγώς ανθρώπινα είτε στα απείρως συμπαντικά.

Ως εκ τούτου, ένα σημαντικό προχώρημα της επιστήμης των μαθηματικών, επί παραδείγματι, συμβάλει στη διεύρυνση της ανθρώπινης γνώσης τόσο για το ανθρώπινο-επίγειο, όσο και για το συμπαντικό. Παρ’ όλα αυτά, θα μπορούσε κάποιος να ισχυριστεί, ενδεχομένως εύλογα, ότι «δίχως το προχώρημα των μαθηματικών ο τεχνοβιομηχανικός πολιτισμός δεν θα είχε συμβεί, κανένα από τα δεινά του δεν θα ρήμαζε τις ζωές μας». Κι εδώ θεωρούμε ότι βρίσκεται το ολίσθημα: φταίει το προχώρημα των μαθηματικών ή μήπως φταίει το κράτος, η σφιχτά δομημένη εξουσία, η ενοποιημένη παγκόσμια κυριαρχία κι όλα τα συμπαρομαρτούντα αυτών;

Με άλλα λόγια, δεν φταίει το εργαλείο, αλλά αυτός που το χρησιμοποιεί και, κυρίως, τί έργο επιθυμεί να παράξει με αυτό. Όταν ένας ολόκληρος πολιτισμός έχει ως πυλώνες το δίχως όρια κυνήγι του κέρδους, την εκμετάλευση ανθρώπου από άνθρωπο, την απόλυτη προσήλωση στην ύλη, είναι ποτέ δυνατόν να χρησιμοποιήσει το ο,τιδήποτε με σεβασμό στη Φύση και τον άνθρωπο; Ας μη γελιόμαστε.

Ας αναφέρουμε όμως ένα απλό παράδειγμα. Από την οικιακή πρίζα και «έξω» ζούμε τον «πυρετό» της ψηφιακής τεχνολογίας, αντιθέτως από την πρίζα και «μέσα», επί της ουσίας, ζούμε στην εποχή των… Neanderthal, όπως ο αντιήρωας του άρθρου που θα ακολουθήσει· καίμε ακόμη δηλαδή υλικά για να παράξουμε ηλεκτρικό ρεύμα. Γιατί όμως; Η απάντηση είναι προφανής, έτσι δεν είναι; Πόσο ισχυροί θα ήταν οι ισχυροί αυτού του κόσμου αν αύριο το πετρέλαιο, το φυσικό αέριο και τα υπόλοιπα ορυκτά καύσιμα δεν είχαν καμμία αξία; Πόσοι πόλεμοι θα γίνονταν; Πόσα όπλα θα κατασκεύαζαν οι πολυεθνικές, για να μακελεύονται οι άνθρωποι αναμεταξύ τους;

Η τεχνολογία, λοιπόν, δημιουργείται από ένα μικρό μέρος των εφαρμοσμένων θετικών επιστημών. Ποιός, όμως, αποφασίζει ποιο θα είναι αυτό; Σίγουρα όχι ημείς ή υμείς. Άρα δεν φταίνε τα μαθηματικά και η φυσική για τις πυρηνικές βόμβες, τη μαζική εργοστασιακή παραγωγή, τη μόλυνση ή για οποιοδήποτε άλλο δεινό της βιομηχανικής και μεταβιομηχανικής εποχής. Δεν φταίει, όμως, άμεσα και η ίδια η τεχνολογία, στην ουσία της, μιας και είναι η δομημένη εξουσία που επιλέγει εκείνη την τεχνολογία, με την οποία γίνεται ισχυρότερη.

Ωστόσο, υπάρχουν και προσπάθειες, λίγες μα υπαρκτές, προς την αποκάλυψη της αλήθειας, ακόμη κι όταν αυτή η αλήθεια έρχεται σε αντίθεση με το κυρίαρχο πολιτισμικό μοντέλο, αυτό της προόδου ως αυτοσκοπού, του εξελικτισμού και της απόλυτης προσήλωσης στην εμπειριοκρατία των αισθήσεων και κυρίως της οράσεως.

Στο πνεύμα αυτό κινείται και το αρχαιολογικό-ανθρωπολογικό άρθρο που ακολουθεί. Πρόκειται για την ανάπτυξη μιας ακόμη στέρεας επιχειρηματολογίας υπέρ του γεγονότος ότι ο άνθρωπος του Neanderthal ουδόλως υπήρξε υπανάπτυκτος κι εν γένει κατώτερος από τον Homo sapiens. Αντιθέτως, το άρθρο μάς πληροφορεί ότι λεπτομερής επιστημονική ανάλυση δείχνει ότι οι Neanderthals δεν ήταν αυτό που η κυρίαρχη αφήγηση θέλει να πιστεύουμε· όχι μόνο έθαβαν τους νεκρούς τους, αλλά τα υπολείμματα τροφίμων και λουλουδιών στους τάφους τους υποδεικνύουν ότι εδώ και 70.000 χρόνια πριν, πίστευαν πιθανόν στην μεταθανάτια ζωή. Έχουμε παρουσιάσει ξανά, σε προηγούμενο φύλλο της Διαδρομής Ελευθερίας, ένα παρόμοιο άρθρο, που συνηγορεί επίσης για την βαθιά ανθρωπινότητα των Neanderthals, σε αντίθεση με τον πολεμοχαρή Homo  sapiens, που, ειρήσθω εν παρόδω, εγκατέλειπε αβοήθητα όσα μέλη της ομάδας παρουσίαζαν σωματικές αδυναμίες.

Κλείνοντας, θα θέλαμε να αφιερώσουμε το άρθρο που ακολουθεί στα θύματα όσων, στο όνομα της ευφυίας και της υπεροχής, διέπραξαν τα χειρότερα εγκλήματα.

Μια νέα ανάλυση δείχνει ότι ένας παλαιότερος Nean-derthal που ζούσε 50.000 χρόνια πριν, τέλειωσε τη ζωή του ως κωφός και πιθανότατα εξαρτιόταν από τους φίλους του, προκειμένου να επιβιώσει, αφού υπέστη αρκετούς τραυματισμούς και άλλες αλλοιώσεις.

Ο Neanderthal εξαρτιόταν από άλλους

Γνωστός ως Shanidar 1, τα απομεινάρια αυτού του Neanderthal αποκαλύφθηκαν το 1957, στη διάρκεια ανασκαφών στο σπήλαιο Shanidar στο ιρακινό τμήμα του Κουρδιστάν από τον Ralph Solecki, έναν Αμερικανό Αρχαιολόγο και επίκουρο καθηγητή στο Πανεπιστήμιο Columbia. Αρκετές έρευνες στο παρελθόν έδειξαν ότι το κρανίο του, καθώς και άλλα μέρη του σώματός του υπέστησαν πολλούς τραυματισμούς. Σύμφωναμε το The Sourcea, ο Shadinar 1 υπέστη ένα σοβαρό χτύπημα στην πλευρά του προσώπου, μια θραύση και τελικά ακρωτηριασμό του δεξιού χεριού στον αγκώνα, σοβαρά τραύματα στο δεξί πόδι, καθώς και μια προοδευτική επιδείνωση της λειτουργίας της ακοής του.

Μια νέα ανάλυση των σκελετικών του λειψάνων που δημοσιεύτηκε στις 20 Οκτωβρίου στο ηλεκτρονικό περιοδικό PLOS ONE, υποδεικνύει ότι ο Shanidar 1 –εκτός από το γεγονός ότι ήταν ανάπηρος– χρειαζόταν βοήθεια και προστασία από τους φίλους του, προκειμένου να επιβιώσει: «Περισσότερο κι από την απώλεια του βραχίονα, το χωλό βάδισμα και άλλα τραύματα, η κωφότητά του θα τον έκανε εύκολο θήραμα για τα, πανταχού παρόντα, σαρκοβόρα στο περιβάλλον του και εξαρτιόταν από άλλα μέλη του κοινωνικού του περιβάλλοντος για την επιβίωσή του», δήλωσε ο Erik Trinkaus (ο ένας από τους συγγραφείς της νέας μελέτης και καθηγητής ανθρωπολογίας στο τμήμα Τεχνών & Επιστημών στο Πανεπιστήμιο της Washington στο St. Louis).

Οι Trinkaus και Sébastien Villotte του Γαλλικού Εθνικού Κέντρου Επιστημονικής Έρευνας επιβεβαίωσε ότι οι οστεώδεις αναπτύξεις στους ακουστικούς αγωγούς του Shanidar 1 θα είχαν ως αποτέλεσμα σημαντική απώλεια ακοής. Επί πλέον, οι επιστήμονες υποδεικνύουν ότι η αισθητηριακή του απώλεια θα τον έκανε εύκολη λεία στο περιβάλλον του Πλειστόκαινου.

Το Πνεύμα Συνεργασίας Μεταξύ των Neanderthals του Shanidar

Οι συγγραφείς της πρόσφατης μελέτης τόνισαν το γεγονός ότι η επιτυχής επιβίωση ως κυνηγός-τροφοσυλλέκτης στο Πλειστόκαινο δεν ήταν σε καμιά περίπτωση μια εύκολη υπόθεση και η καλή υγεία ήταν κάτι παραπάνω από απαραίτητη. Όπως άλλοι Neanderthals που διαπιστώθηκαν να επιβίωσαν με αρκετούς σοβαρούς τραυματισμούς και περιορισμένη χρήση χεριών, ο Shadinar 1 πιθανόν χρειαζόταν πολύτιμη κοινωνική υποστήριξη από το περιβάλλον του για να φτάσει σε αυτή την προχωρημένη ηλικία. «Οι αδυναμίες του Shanidar 1 και ειδικά η απώλεια της ακοής του, ενισχύουν, λοιπόν, τη στοιχειώδη ανθρωπιά αυτών των πολύ κακοποιημένων αρχαϊκών ανθρώπων, των Neanderthals», δήλωσε ο Trinkaus, ο καθηγητής του Mary Tileston Hemenway, σύμφωνα με το The Source.

Αλλά θα πρέπει να μας ξαφνιάζουν αυτά τα ανθρώπινα χαρακτηριστικά του Neanderthal του Shanidar; Στην πραγματικότητα, όχι, καθώς υπάρχει μια μακρά συζήτηση των επιστημόνων σχετικά με το πώς ο Homo Sapiens και ο Neanderthal συγκρίνονται με όρους επίγνωσης και νοημοσύνης. Κάποιοι ανθρωπολόγοι πιστεύουν ότι οι Neanderthals ήταν εξ ίσου έξυπνοι με τους σύγχρονους ανθρώπους, ενώ άλλοι πιστεύουν ότι οι Sapiens υπερίσχυσαν των Neanderthals χάρη στην υπεροχή τους σε νοημοσύνη. Το σπήλαιο Shanidar στο βόρειο Ιράκ αποτέλεσε αντικείμενο διαμάχης σε αυτή τη συζήτηση, επειδή φαίνεται ότι περιέχει ενδείξεις μιας ταφής με ταφικές προσφορές από Neanderthals υπό μορφή λουλουδιών.

Ταφές των Neanderthals

Οι αρχικές ανασκαφές έγιναν στο σπήλαιο Shanidar, που βρίσκεται στην οροσειρά του Ζάγρου, στα τέλη της δεκαετίας του ’20. Ένας από τους πρώτους ανθρώπους που επιχείρησε την ανασκαφή στη θέση ήταν η Dorothy Garrod, μια Βρετανίδα αρχαιολόγος. Ανακάλυψε οστά ζώων και λίγα λίθινα εργαλεία όπως χειροπελέκεις, αλλά κανένα ανθρώπινο υπόλειμμα. Οι εργασίες ξεκίνησαν πιο συστηματικά το 1950, όταν ένας αρχαιολόγος απόφοιτος του Columbia University με το όνομα Ralph Solecki άρχισε να σκάβει τα σπήλαια. Με το πέρασμα των ετών, οι ανασκαφείς αποκάλυψαν αρκετούς ακόμη σκελετούς διαφόρων ηλικιών. Το πιο ενδιαφέρον εύρημα ήταν ένα δείγμα που ονόμασαν Shanidar 4, δεδομένου ότι ήταν ο τέταρτος σκελετός που αποκαλύφθηκε στο σπήλαιο. Ο σκελετός βρισκόταν σε εμβρυική στάση. Ανακάλυψαν επίσης μια τεράστια ποσότητα γύρης κοντά στον Shanidar 4, που υποδείκνυε ότι τοποθετήθηκαν εκεί λουλούδια. Η θέση του σκελετού και η γύρη υπονοούσε ότι ο Neanderthal είχε ταφεί σκόπιμα. Η ένδειξη αμφισβητήθηκε από άλλους αρχαιολόγους, καθώς θεωρήθηκε ότι η θέση των οστών και η γύρη προέρχονταν από φυσικές εναποθέσεις.

Αυτό δεν είναι το μόνο εύρημα μιας ταφής Neanderthal. Υπάρχουν, επίσης, στοιχεία ότι οι Neanderthals θάβονταν σκόπιμα στο σπήλαιο La Chapelle-aux-Saints στη Γαλλία. Η ταφή των νεκρών είναι μια πρακτική που για χρόνια θεωρούνταν ότι διεξαγόταν αποκλειστικά από τους Homo Sapiens. Ωστόσο, πρόσφατες ενδείξεις εσκεμμένων ταφών και ταφικών τελετών υποδηλώνουν ότι οι Neanderthals ασκούσαν πράγματι αυτή την πρακτική και ίσως ήταν ίσοι σε γνωστικές ικανότητες με τους πρώιμους ανθρώπους.

Αυτό αποτελεί ένα άλμα σε επισφαλή συμπεράσματα από αυτά τα νέα στοιχεία, αλλά τουλάχιστον θέτει την ιδέα ότι οι Neanderthals ήταν λίγο πιο «ανθρώπινοι» από ότι πιστευόταν στο παρελθόν. Πράγματι, υπάρχει πιθανότητα οι Neanderthals να ήταν πιο «ανθρώπινοι» (βλ. συμπονετικοί) από ό,τι οι Homo sapiens και αυτό αποδυναμώνει τον αγώνα τους για επιβίωση. Είναι απλώς μια σκέψη.

Αφήνοντας στην άκρη τις ακραίες υποθέσεις, αν αποδεχτούμε το γεγονός ότι οι Neanderthals του Shanidar έθαβαν τους νεκρούς τους –όπως κάνουν οι σύγχρονοι άνθρωποι–, θα ήταν λογική υπόθεση ότι πιθανόν φρόντιζαν τα άτομα με αναπηρίες, όσο ζούσαν. Θα μπορούσαμε, μάλιστα, να τη συνδυάσουμε με τη μουσική ικανότητα των Neanderthals, όπως φάνηκε από το εύρημα μιας φλογέρας, φτιαγμένης από μηριαίο οστό νεαρής αρκούδας με δύο τρύπες, που εντοπίστηκε στο σπήλαιο του Divje Babe, στο αρχαιολογικό πάρκο κοντά στο Cerkno, στη Σλοβενία. Το αντικείμενο χρονολογείται στα 43.000 χρόνια πριν.

σύντροφοι για την Αναρχική απελευθερωτική δράση

1. Η σχετική αναφορά εδώ: https://source.wustl.edu/2017/10/shanidar/

 
Δημοσιεύθηκε στην ΔΙΑΔΡΟΜΗ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑΣ, φ. 189, Ιανουάριος 2019

 

 

Σχετικές πηγές:

https://www.ancient-origins.net/news-history-archaeology/neanderthals-took-care-deaf-and-disabled-buddy-until-old-age-009023

https://www.ancient-origins.net/human-origins-science/did-neanderthals-shanidar-cave-really-bury-their-dead-007308

Comments are closed.